Huynh đệ như thủ túc
兄弟如手足
35-
Trong phần thứ hai của bài diễn văn, Giuđa kể lại cho Giuse cuộc bàn bạc giữa mấy cha con tại quê nhà.
Nếu đọc kỹ, chúng ta thấy Kinh Thánh ghi lại hai cuộc bàn bạc giữa cha con, Stk 42:35-38 và Stk 43:1-14, về chuyện mang hay không mang Benjamin sang Ai cập theo đ̣i hỏi của Giuse. Nhưng Giuđa khéo léo tổng hợp hai lần bàn bạc thành một lần kể :
"24 Vậy khi chúng tôi về với tôi tớ ngài, là cha của tôi, th́ chúng tôi đă nói lại với người những lời của ngài.25 Cha chúng tôi bảo: "Hăy trở lại mua ít lương thực về."26 Chúng tôi trả lời: "Chúng con không thể xuống đó được. Nếu có em út cùng đi với chúng con, th́ chúng con mới xuống; v́ chúng con không thể gặp mặt ông ấy, nếu em út không cùng đi với chúng con."27 Tôi tớ ngài, là cha của tôi, nói với chúng tôi: "Các con biết rằng vợ của cha đă sinh cho cha hai đứa.28 Một đứa đă ĺa cha, và cha đă nói: Đúng là nó đă bị xé xác, và cho đến nay cha chẳng được nh́n lại nó.29 Nếu các con đem cả đứa này đi xa cha, và nó gặp tai hoạ, th́ các con sẽ làm cho kẻ bạc đầu này phải đau khổ mà xuống âm phủ."
Câu chuyện được Giuđa kể lại ngắn hơn câu chuyện xảy ra thực sự được Kinh Thánh kể lại trước đó.
Tài rút gọn và nhấn mạnh ở những điểm quan trọng là chià khoá của thuật hùng biện.
Giuđa đă sử dụng tài t́nh hai kỹ thuật này. Ông chọn lựa gắt gao từng chữ .
Khi thoạt nghe các con xin cho đem Benjamin đi theo lần tới, Giacóp ban đầu đă từ chối. (Stk 42;29-38). Cho đến khi cơn đói hoành hành dữ dội hơn, Giacóp đề nghị đi mua lúa lần hai, các con đ̣i mang Benjamin đi theo.
Chỉ khi Giuđa lên tiếng đứng ra bảo lănh ( Stk 43:9), Giacóp mới đồng ư .
Cả phần đầu câu chuyện, Giuđa chỉ tóm gọn trong một câu :
Stk 44: 24 Vayehi ki alinu el-avdecha avi vanaged-lo et divrei adoni. -And it was, when we went up to your servant my father, we told him my master's words;- "24 Vậy khi chúng tôi về với tôi tớ ngài, là cha của tôi, th́ chúng tôi đă nói lại với người những lời của ngài.
Giuđa nhấn mạnh rằng chỉ v́ ông, Giuse, đă làm khó dễ chúng tôi, nên cha chúng tôi không chịu cho thằng bé Benjamin đi theo !
Stk 44: 22 Vanomer el-adoni lo-yuchal hana'ar la'azov et-aviv ve'azav et-aviv vamet.
We said to my master, 'The youth cannot leave his father, for should he leave his father he will die.' 22 Chúng tôi đă thưa với ngài: "Thằng bé không thể rời cha, nếu nó rời cha, th́ người sẽ chết mất! "
Stk 44: 23 Vatomer el-avadeicha im-lo yered achichem hakaton itchem lo tosifun lir'ot panai. - But you said to your servants, 'If you youngest brother does nto come down with you, you will not see my face again!' - 23 Nhưng ngài đă bảo các tôi tớ ngài: "Nếu em út các người không cùng xuống với các người, th́ các người sẽ không được gặp mặt ta nữa."
Giuđa đặc biệt nhấn mạnh lư do bố Giacóp đưa ra để từ chối:
Stk 44:28 Vayetze ha'echad me'iti va'omar ach tarof toraf velo re'itiv ad-henah.
One has left me and I presumed: Alas, he has surely been torn to pieces, for I have not seen him since! – Một đứa đă ĺa cha, và cha đă nói: Đúng là nó đă bị xé xác, và cho đến nay cha chẳng được nh́n lại nó.
|
Giuđa kể lai đầu đuôi câu chuyện nhằm khéo léo chứng minh cho ông hoàng Ai Cập cắc cớ kia thấy chính ông đă là “đầu mối tội đầu” cho những khốn khó” trong gia đ́nh ḿnh.  |
Đọc câu trên này và so với câu Stk 42:38 sau đây :
38 Vayomer lo-yered beni imachem ki-achiv met vehu levado nish'ar ukra'ahu ason baderech asher telchu-vah vehoradetem et-seyvati beyagon she'olah. - But he said, "My son shall not go down with you, for his brother is dead and he alone is left. Should disaster befall him on the journey which you shall take, then you will have brought down my hoariness in sorrow to the grave." - Nhưng ông đáp: "Con tao sẽ không xuống đó với chúng mày, v́ anh nó đă chết, chỉ c̣n lại một ḿnh nó thôi. Nó mà gặp tai hoạ trong chuyến đi chúng mày sắp thực hiện, th́ chúng mày sẽ làm cho kẻ bạc đầu này phải buồn sầu mà xuống âm phủ."
chúng ta thấy, tuy Giuđa rút ngắn câu chuyện, nhưng ông lại kéo dài câu từ chối của bố Giacóp, từ một câu (Stk42:38), thành ra ba câu (Stk 44; 27. 28. 29) !
Giuđa nhấn mạnh đến nỗi buồn sầu đến chết được của Giacóp làm trọng lượng cho phần thứ hai của bài diễn thuyết.
Lư do dẫn đến cái chết trong sầu năo của ông bố Giacóp, như Giuđa kể lại phần hai, là v́ chính Giuse đă đổ oan cho họ ngay từ lần gặp gỡ đầu tiên và v́ trước sau ông hoàng Giuse cứ nằng nặc đ̣i mang Benjaminh sang Aicập.
V́ thế Giuđa kể lai đầu đuôi câu chuyện nhằm khéo léo chứng minh cho ông hoàng Ai Cập cắc cớ kia thấy chính ông đă là “đầu mối tội đầu” cho những khốn khó” trong gia đ́nh ḿnh.
Chúng ta thấy rơ hơn điều này khi so sánh phần đầu của bài diễn văn (Stk 44:19-23) với những ǵ thực sự đă xảy ra (Stk 42:7-20).
Điều thú vị là Giuđa kể lại rất khác với những ǵ đă thực sự xảy ra, tuy là kể cho Giuse người trong cuộc . Không những kể khác đi, mà , nếu xét tỉ mỉ, chúng ta thấy trong từng câu Giuđa kể lại ông thêm thắt những chi tiết đă không hề có :
1-Chúng ta c̣n nhớ rơ là trong lần gặp gỡ đầu tiên, Giuse đă kết án họ làm gián điệp, rồi ông hỏi han về gia cảnh. C̣n họ th́ luôn miệng phân bua họ không phải là gián điệp!
Vậy mà khi kể lại ở đây, Giuđa chỉ nhắc lại:
Stk 44:19 Adoni sha'al et-avadav lemor hayesh-lachem av o-ach. - My master has asked his servants, saying, 'Have you a father or brother?' -Ngài đă hỏi các tôi tớ ngài rằng: "Các người c̣n cha hay anh em nào không? "
Thực sự, Giuse không hỏi về những chi tiết ấy, mà chính các anh em đă hùng hồn đưa ra những chi tiết về gia cảnh để chạy tội làm gián điệp !
2-Khi kể lai câu chạy tội của các anh em, Giuđa thêm vào những chi tiết mà anh em không nói :
Họ đă từng nói như sau : Stk 42: 10.11.13)
Họ nói: "Thưa ngài, không phải đâu! Các tôi tớ ngài đến để mua lương thực.11 Chúng tôi đều là con cùng một cha, chúng tôi là người lương thiện; các tôi tớ ngài không phải là bọn do thám."
Họ nói: "Các tôi tớ ngài là mười hai anh em, chúng tôi là con cùng một cha, ở đất Ca-na-an. Đứa út hiện đang ở với cha chúng tôi, c̣n một đứa th́ không c̣n nữa."
Giuse kể lại như sau : Stk 44: 19.20
Ngài đă hỏi các tôi tớ ngài rằng: "Các người c̣n cha hay anh em nào không? "20 Chúng tôi đă thưa với ngài: "Chúng tôi có cha già và một đứa em út, sinh ra lúc người đă già; thằng anh cùng mẹ với nó đă chết, chỉ c̣n lại ḿnh nó, nên người thương nó.
Các anh em ông đă không hề nói về tuổi tác của cha. Họ không nơi cha họ đă già hay không già. Họ không hề nói cha họ có thương chú em út hay không, cũng chẳng nói tới liên hệ giữa người em đă mất và người em út c̣n sống !
3- Giuđa kể lại rằng Giuse đ̣i đem Benjamin sang Ai Cập cho ông ta gặp mặt : (Stk 44:21) “Ngài đă bảo các tôi tớ ngài: "Các người đưa nó xuống cho ta, để ta nh́n thấy nó tận mắt."
Nghĩa là Giuđa muốn hàm ngụ rằng ông hoàng Giuse bảo đảm Benjamin c̣n sống khi đang ở AiCập đây. Benjamin có sống th́ Giuse mới thấy tận mắt được chứ !
Nhưng thực sự đây là câu Kinh Thánh kể “ Ông Giu-se bảo họ: "Đúng như ta đă nói với các người: các người là bọn do thám!15 Ta sẽ thử thách các người như thế này: Ta lấy mạng sống Pha-ra-ô mà thề rằng: các người sẽ không được ra khỏi đây, trước khi đứa em út của các người đến.16 Hăy cho một anh em về t́m đứa em, c̣n các người th́ phải ở tù. Ta sẽ thử xem lời các người nói có đúng sự thật hay không. Bằng không, ta lấy mạng sống Pha-ra-ô mà thề rằng: các người là bọn do thám." ( Stk 42: 14-16)
Nghĩa là Benjamin chỉ là chứng cớ để Giuse biết họ có nói thật hay không mà thôi .Giuse không hề nói ông muốn xem tận mắt Benjamin !
4-Giuđa kể rằng ban đầu các anh em chống lại đ̣i hỏi này :Stk 44:22 : “Chúng tôi đă thưa với ngài: "Thằng bé không thể rời cha, nếu nó rời cha, th́ người sẽ chết mất! "
Thực sự khi Giuse đ̣i hỏi : “Rồi các người hăy đem đứa em út đến cho ta. Bấy giờ sẽ rơ là các người nói đúng, và các người sẽ không phải chết."
Kinh thánh ghi rơ ràng : “Họ đă làm như vậy.” (Stk 42:20) Họ chẳng một lời phản đối, mà chỉ im lặng đồng ư, để mua lấy sự an toàn cho họ .
5- Giuđa cả gan nói ra lời Giuse đe doạ : “Nhưng ngài đă bảo các tôi tớ ngài: "Nếu em út các người không cùng xuống với các người, th́ các người sẽ không được gặp mặt ta nữa." (Stk 44: 23)
Sự thật là Giuse không hề đe doạ như thế bao giờ !
Tại sao Giuđa dám thêm thắt những chi tiết không hề có thực cho chính Giuse người trong cuộc, mà người đó lại đầy quyền uy !
Ông không sợ bị tố ngược lại là người bịa đặt sao ?
36-
Quả thực Giuđa đang đem tính mạng ḿnh ra để đánh bài khi muốn gán mọi trách nhiệm lên vai ông hoàng Ai Cập .
Nói cách thông thường, khi cả gan bóp méo sự kiện mà kể lại cho người đă từng chứng kiến, ít ra cần thoả măn hai điều kiện.
1-
Hoặc Giuđa phải khôn khéo thêm thắt hay thay đổi chút ít chi tiết, những chi tiết nào rất tế vi, người nghe khó nhận ra nếu không hết sức chú tâm. Phải giữ nguyên khung cảnh câu chuyện và những nét chính như đă từng xảy ra. Có thêm thắt thay đổi th́ thêm chỗ này một chút chỗ khác một chút, mong người nghe không kịp để ư.
Người thêm không nên bóp méo sự kiện cách lộ liễu, hay viết lại lịch sử .
2-
Hoặc người kể có thể dàn dựng lại quá khứ một cách khác đi, với điều kiện người nghe không phải là người trong cuộc, không hề chứng kiến những biến cố quá khứ ấy.
Mà cũng phải biết cách tái tạo cho hợp lư, nếu không người nghe sẽ nhận ra tính cách giả tạo của câu chuyện .
Chẳng hạn Giuđa có thể kể lại sao cũng được câu chuyện bàn căi với Guise tại đất AiCập. Lúc ấy Giacóp không chứng kiến (Stk 42:29-34) Họ có thể giảm thiểu những khó khăn và những đ̣i hỏi khắt khe của Giuse để Giacóp dễ dàng thuận t́nh cho đem Benjamin đi theo .
|
Ông hoàn toàn biết phải nói lên điều ǵ và im lặng về điều ǵ ! |
Vậy mà Giuđa coi thường mà vi phạm cả hai quy luật căn bản này, khi đứng trước Giuse mà hùng hồn .
Giuđa nói trước mặt Giuse. Mà Giuse là người trong cuộc .
Câu chuyện Giuđe kể, lại không tương hợp với thực tế đă xảy ra. Bất cứ lúc nào Giuse cũng có thể phản bác lại bằng một câu : “Điều ông nói đó, không đúng !”
Có những điều dường như Giuđa cố ư :
1-
Ông bỏ sót những chi tiết quan trọng khiến sự kiện bị thay đổi :
Ông không hề nhắc tới sự kiện t́m thấy tiền trong các bao lương thực, không một lời nói đến hay một ám chỉ nào tới vụ cái chén bạc t́m được trong bao lương thực của Benjamin. Lại càng không nhắc tới lời Giuse kết án các ông làm gián điệp.
Tuy ông có thể nhắc tới tất cả những chi tiết ấy v́ ông biết chắc các anh em của ông không hề làm những chuyện ấy. Nhưng ông đă cố ư bỏ sót .
Ông hoàn toàn biết phải nói lên điều ǵ và im lặng về điều ǵ !
2-
Ông thêm những thông tin không t́m thấy ở đâu trong thuật tŕnh
Hẳn là Giacóp không thể nào nói câu tương tư như thế này cho các con của ông: “Tôi tớ ngài, là cha của tôi, nói với chúng tôi: "Các con biết rằng vợ của cha đă sinh cho cha hai đứa.28 Một đứa đă ĺa cha, và cha đă nói: Đúng là nó đă bị xé xác, và cho đến nay cha chẳng được nh́n lại nó.” (Stk 42:28)
Thuật tŕnh không hề cho biết Giacóp có nói câu này chổ nào ! Mà thông thường chả có người bố nào lại với con “vợ của bố”. Hẳn là ông phải nói “mẹ chúng con ....” hay “D́ chúng con...”
Có lẽ Giuđa đă nói ra những điều ông ngẫm nghĩ lâu nay về bố Giacóp hơn là chính Giacóp đă thực sự nói như thế .
Về điểm thứ hai này, nếu chúng ta đọc kỹ thuật tŕnh kể lại cuộc gặp gỡ giữa Giuse và các anh em, chúng ta thấy có ba cuộc đối thoại đă thực sự xảy ra .
Lần đối thoại thứ nhất , khi Giuse gặp các anh lần đầu tiên ở Stk 42:7-16
Lần thứ hai, sau khi tất cả các anh bị Giuse giam tù ba ngày : Stk 42:18-20
Lần thứ ba, chỉ được gián tiếp nhắc đến, khi Giuse đến để bắt giam Siméon, câu Stk 41: 24
24 Vayisov me'aleyhem vayevk vayashov alehem vayedaber alehem vayikach me'itam et-Shim'on vaye'esor oto le'eyneyhem. - He turned away from them and wept; he returned to them and spoke to them; he took Shimon from them and imprisoned him before their eyes. - Bấy giờ ông lánh ra chỗ khác mà khóc, sau đó mới trở lại nói chuyện với họ. Trong số họ, ông bắt ông Si-mê-ôn và cho trói trước mặt họ.
Có lẽ trong chính cuộc nói chuyện này, Giuse đă đ̣i điều kiện mang Benjamin sang , nếu không th́ đừng ḥng nh́n mặt ông. Và Giuđa đă trích lại câu nói này khi kể lại ở câu
Stk 44; 23, rằng : “Vatomer el-avadeicha im-lo yered achichem hakaton itchem lo tosifun lir'ot panai. - But you said to your servants, 'If you youngest brother does nto come down with you, you will not see my face again!' - Nhưng ngài đă bảo các tôi tớ ngài: "Nếu em út các người không cùng xuống với các người, th́ các người sẽ không được gặp mặt ta nữa."
Giuse đă tiên liệu rằng có thể Giacóp sẽ không đồng ư cho Benjamin đi theo, bỏ mặc Siméon trong tù ! Nên Giuse mới ra điều kiện như thế.
Bây giờ chúng ta trở lại hai cuộc nói chuyện đầu tiên :
Cuộc nói chuyện đầu tiên kết thúc với đề nghị của Giuse, làm sao chứng thực lời nói của các ông. Giuse đề nghị một người trong các ông trơ về đem Banjamin sang Aicập, trong khi tất cả những người khác sẽ bị giam tù (Stk 42:16) .
Ông bắt đầu giam họ. Nhưng sau ba ngày, ông lại nói chuyện với họ một lần nữa. Như thế Giuse đột nhiên thay đổi ư định : “Đến ngày thứ ba, ông Giu-se bảo họ: "Các người muốn sống th́ hăy làm thế này, v́ ta kính sợ Thiên Chúa.19 Nếu các người là những kẻ lương thiện, th́ một anh em cứ phải chịu giam trong nhà tù này, c̣n các người khác th́ hăy ra đi, đem lúa về cho gia đ́nh khỏi đói.” (Stk 42:18-19)
Tại sao ông lại thay đổi ư định : bắt giam một người thay v́ giam cả chín người ?
Nếu ông cho biết ông làm thế - giam một người - v́ “ông kính sợ Thiên Chúa”, th́ trước đó, ông đă nghĩ sao khi định bắt giam cả chín người ?
37-
Giuse chờ ba ngày cho các anh ông đi đến quyết định chọn ai là người đi về mang Benjamin sang. Nhưng lệnh ông nói ra không có hiệu lực. Không ai trong các anh chịu đi về mang Benjamin sang .
Họ biết Giacóp chẳng đời nào chịu để cho Benjamin ra đi theo một người sang nạp mạng vào tay một ông hoàng Ai Cập tàn ác đang vô cớ bắt giam cả bọn làm con tin.
Khi thấy chương tŕnh của ḿnh không thành công, Giuse thay đổi chiến thuật. Ông thả cả bọn, chỉ giữ một ḿnh Siméon.
Như thế chúng ta có thể mường tượng được rằng trong ba ngày giam tù, Giuse có nhiều lần, ít là một lần, hỏi cung các anh. Có thể Giuse đă hỏi tại sao các anh không có ai chịu đi về mang Benjamin sang ? Các anh có thể đă kể cho Giuse biết về người cha đă già và về cậu em út c̣n ít tuổi, là người con mà bố sinh được trong lúc đă cao niên .
Họ có thể cho Giuse biết người em mất đi là người em ruột với cậu út này. Và cậu út rất được bố thương mến. Các ông đă cho Giuse biết rằng họ không thể mang Benjamin đi theo, v́ làm thế là khiến cho Giacóp phiền luỵ mà chết sầu chết héo . Giuse dẫu có hứa rằng ta sẽ “để mắt đến nó”, cũng chẳng thay thế được hiện trạng.
V́ thế, khi Giuđa kể lại ba lần gặp gỡ với Giuse, ông đă cố ư tóm lược thành một lần nói chuyện. Yhệt như ông đă chủ ư đúc kết hai lần nói chuyện với bố Giacóp thành một lần bàn thảo mà thôi.
|
Bằng vào đầu óc của ḿnh và tài khéo ăn khéo nói, lại biết cách tŕnh bày dàn xếp sự việc theo chủ ư của ḿnh, luật sư Giuđa cho công tố viên Giuse biết rằng : “Mọi chuyện đều do Giuse xếp đặt từ đầu và điều ông kết án là không đúng.” |
Chi tiết quan trọng cuối cùng mà ông cố t́nh bỏ sót: đó là lời Giuse kết án các anh em ông làm gián điệp.Và đây cũng là chổ xem ra Giuđa nói ngược hẳn với điều đă được thuật tŕnh ghi lại.
Đó là câu ông nói : “Adoni sha'al et-avadav lemor hayesh-lachem av o-ach. - My master has asked his servants, saying, 'Have you a father or brother?'- “Ngài đă hỏi các tôi tớ ngài rằng: "Các người c̣n cha hay anh em nào không? " (Stk 44:19)
Nói cho đúng, câu nói này không thực sự mâu thuẫn với sự kiện. Ông chỉ cố ư uốn sự kiện, không phải nhằm để thay đổi sự kiện khách quan, nhưng là để làm nổi bật câu ám chỉ mạnh mẽ đến Giuse. Dù sao th́ Giouse cũng biết rơ ngọn ngành sự việc nên Giuđa không sợ.
Khi kết án các anh em làm gián điệp, Giuse không trực tiếp điều tra các anh em có làm gián điệp hay là không. Ông chỉ lấy cớ kiểm tra an ninh để ḍ hỏi về gia thế các anh em !
Khi Giuđa lên tiếng thay cho anh em, ông cảm thấy được Giuse không thành thực khi tra vấn như thế. Ông cảm thấy được rằng cái tội quy kết làm gián điệp chỉ là cái cớ để tra xét về hoàn cảnh gia đ́nh.
Giuđa không thẳng thừng nói nói rằng: “Ngài đă xạo chúng tôi. Ngài gán cho chúng tôi cái tội làm gián điệp chỉ là muốn biết xem gia cảnh của chúng tôi mà thôi.”
Nhưng Giuđa c̣n khôn khéo hơn thế, ông kể lại toàn bộ câu chuyện theo cách dàn xếp cuả ông, hàm ư cho Giuse thấy rằng Giuđa biết Giuse chỉ muốn câu trả lời cho câu hỏi: “Các anh c̣n cha hay c̣n anh em nào khác không ?”
Nghĩa là bằng vào đầu óc của ḿnh và tài khéo ăn khéo nói, lại biết cách tŕnh bày dàn xếp sự việc theo chủ ư của ḿnh, luật sư Giuđa cho công tố viên Giuse biết rằng : “Mọi chuyện đều do Giuse xếp đặt từ đầu và điều ông kết án là không đúng.”
Và chúng ta cũng biết sự thể đúng là như thế.
Mời đọc tiếp
Xem các bài viết khác trong Lớp Ngôn sứ , Khoá 15 GHHV Đà Lạt Việt Nam.